ඩොනල්ඩ් ට්‍රම්ප්ගේ බදු (Trump’s Tariffs) යනු ලෝක වෙළඳපලට දැඩි ආරක්‍ෂණවාදයක (Protectionism) මාර්ගයකට හැරවූ ප්‍රතිපත්තියකි. ඇමරිකාවේ කාර්මික ව්‍යාපාර ආරක්ෂා කිරීම, වෙළඳ හිඟය අඩු කිරීම, සහ චීනය වැනි රටවල්ගේ “අසාධාරණ” වෙළඳ ක්‍රම වලට ප්‍රතිචාර දැක්වීම යන අරමුණු ඔස්සේ මෙම බදු ක්‍රමය ආරම්භ විය.
නමුත් මෙය ඇමරිකාවට පමණක් නොව, ලෝකයේ බොහෝ රටවල්වලට සහ ආර්ථික ක්ෂේත්‍රවලටත් මෙහි බලපෑම දැකිය හැකි විය.
ට්‍රම්ප්ගේ බදු ගැසීම් මොනවාද?
2018දී ආරම්භ වූ මෙම වැඩපිළිවෙලින්, ඇමරිකාවට ආනයනය වන වානේ සහ ඇලුමිනියම් වැනි භාණ්ඩ වලට බදු ගාස්තු එක් වුනා. ඉන්පසුව, විශේෂයෙන් චීනයෙන් ආනයනය වියන භාණ්ඩ සඳහා බහුලව බදු පනවනු ලැබුණා.
මෙයට ප්‍රතිචාරයක් ලෙස චීනය ඇතුළු රටවල් බදු පිළිතුරු දීම ආරම්භ කළා. මෙය ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම (Global Trade), සැපයුම් ජාල (Supply Chains) සහ ලෝක ආර්ථිකයට (Global Economy) දැඩි ලෙස බලපාන ලදි.
ලෝක වෙළඳපළට ඇති බලපෑම
ඇමරිකාව සහ චීනය අතර වෙළඳ යුද්ධය (Trade War) ලෝක වෙළඳපළට තද ආතතියක් ගෙනාවා. කැනඩාව, ජර්මනිය, වියට්නාමය වැනි රටවල්—even though they weren’t direct targets—ද indirect ලෙස දුෂ්කරතාවට මුහුණ දුන්නා.
ව්‍යාපාරිකයින් අනාගතය පිළිබඳ අවශ්‍ය විශ්වාසය නොමැතිව නව ආයෝජන නවතා දැමුවා. ලොව පුරා භාණ්ඩ නිෂ්පාදනයේ හා බෙදාහැරීම් ක්‍රම මාරු වුණා.
නිෂ්පාදන වියදම් හා පාරිභෝගික මිල ඉහළ යාම
මෙම බදු වලින් නිෂ්පාදකයින්ට ආනයනික කෙටි භාණ්ඩ (Imported Components) සදහා වියදම් ඉහළ ගියා. ඒ වියදම, බොහෝවිට පාරිභෝගිකයාට මාරු වුණා.
විශේෂයෙන් ආසියාවේ රටවල්—for example, වියට්නාමය, කොරියාව—චීනයේ සැපයුම් ජාල වල කොටස්වලින් පැවති නිසා, ඔවුන්ගේ ආනයන හා ආදායම් බෙහෙවින් අඩු වුණා.
වෙළඳපොළ ආරවුල් සහ ආයෝජක භීතිය
ගෝලීය කොටස් වෙළඳපොළ (Global Stock Markets) ට්‍රම්ප්ගේ ප්‍රකාශයන් සහ බදු තීරණ වලට අනුව උස්-යට ලෙස හැරෙන්න පටන් ගත්තා.
ආයෝජකයින් “පොලිටිකල් රිස්ක්” නිසා emerging markets වලින් ආපසු හැරුණා. මෙය ගෝලීය ආයෝජන තීරණ වලට හානි කළා.
සැපයුම් ජාල නැවත සැලසුම් කිරීම
කොන්ත්‍රාත් නිෂ්පාදනය සඳහා චීනය භාවිතා කිරීම වැඩි වියදම් සහ අවදානමකට ලක් වීමත් සමඟ, බොහෝ සමාගම් තම සැපයුම් ජාල (supply chains) නැවත සැලසුම් කළා. මේක නිසා මෙහෙයුම් වියදම් ඉහළ ගියා.
එය ආසියාව, මෙක්සිකෝ සහ ඇමරිකාවටම ව්‍යාපාරික අවස්ථා නිර්මාණය කළද, ගෝලීය මට්ටමින් අස්ථාවරතාවය වැඩි කළා.
ලෝක ආර්ථික වර්ධනයට ඇති බලපෑම
ජාත්‍යන්තර මූල්‍ය අරමුදල (IMF) සහ ලෝක බැංකුව වැනි ආයතන, ලෝක ආර්ථික වර්ධන අනුමාන මඳක් අඩු කළේ ට්‍රම්ප්ගේ බදු ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන්ය.
ජර්මනිය, ජපානය වැනි අපනයන මත රඳා සිටින රටවල් දැඩි බලපෑමකට ලක්වුණා. සංවර්ධන රටවල්වල ආදායම් සහ රැකියා අවස්ථා අඩුවීමත් ඒ සමඟ සිදු වුණා.
වෙළඳ සන්ධාන නැවත සැලසුම් වීම
ට්‍රම්ප්ගේ වෙළඳ ප්‍රතිපත්තිය මඟින් එක්සත් ජනපදය (USA) බොහෝ වෙළඳ ගිවිසුම් වලින් ඉවත් වුණා (TPP වැනි). ඒ අතරතුර, යුරෝපා සංගමය, චීනය, සහ RCEP වැනි ගිවිසුම්වලින් ලෝකය වෙනත් මාර්ගයකට හැරුණා.
මෙය බහුකෝණික වෙළඳ යුගය (Multipolar Trade Order) නව ආකාරයක ආරම්භයක් ලෙස සැලකිය හැක.
නැවත මේ වගේ වෙයිද?
ජෝ බයිඩන් පාලනයක් යටතේ තීරණාත්මකව බදු ඉවත් නොකළත්, කාර්මික ආරක්ෂණවාදය තවමත් ක්‍රියාත්මකයි. ආරක්ෂණවාදය සහ චීනයෙන් වෙන්වීමේ (Decoupling) ක්‍රමය තවදුරටත් ජීවමානයි.
ඔබට පෙනෙන්නට ඇතැයි හැඟෙයි, මෙවැනි ප්‍රතිපත්තියක් නැවතත් ඇතිවිය හැකිය. එය ලෝක වෙළඳාමට තවත් අවදානම් තත්ත්වයක් බවට පත්විය හැකිය.
නිගමනය
ට්‍රම්ප්ගේ බදු (Trump’s tariffs) ලෝකයේ වෙළඳ ක්‍රමය, සැපයුම් ජාල සහ ආර්ථික යටිතලය මුළුමනින්ම විකිරණයකට ලක් කළා. ලෝකය ගෝලීකරණය (Globalization) මාර්ගයෙන් ආරක්ෂණවාදය (Protectionism) මාර්ගයකට හැරුණා.
මෙය අපට යලි හැසිරවිය යුතු තරඟකාරී, සූක්ෂම, සහ සන්නිවේදන මත පදනම්වූ ලෝක ආර්ථිකයක් පිළිබඳ අදහසක් ලබාදෙයි: එක් රටක තීරණයකින් ලෝකයටම බලපෑමක් ඇති විය හැකිය.
