ශ්‍රී ලංකාවේ භූගෝලීය පිහිටීම, ගෝලීය සමුද්‍ර වෙළඳාමේ උපායමාර්ගික ස්ථානයක් ලෙස ඇති වැදගත්කම දිගු කලක් තිස්සේ කතාබහට ලක්වී ඇත.මෙම වාසිදායක පිහිටීම ශ්‍රී ලංකාව වර්ධනය වෙමින් පවතින නාවික කේන්ද්‍රස්ථානයක් ලෙස අවධානයට යොමු කර ඇති අතර, හම්බන්තොට සහ කොළඹ වරායන් (Port development) මෙම සමුද්‍රීය පුනරුදයේ ප්‍රධාන භූමිකාවන් ඉටු කරයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ පිහිටීමෙහි උපායමාර්ගික වැදගත්කම
නැඟෙනහිර සහ බටහිර යා කරන ප්‍රධාන නැව් මාර්ගවල සන්ධිස්ථානයක් ලෙස පිහිටා ඇති ශ්‍රී ලංකාවේ තත්ත්වය අසමසම ය. වාර්ෂිකව තෙල් නැව් 4,500 ක් ඇතුළුව නැව් 60,000 ක් පමණ මෙම ජලය හරහා ගමන් කරයි. මෙමගින් ශ්‍රී ලංකාව කලාපීය සහ ජාත්‍යන්තර වෙළඳපලවල අවශ්‍යතා කාර්යක්ෂමව ඉටු කිරීමට හැකියාව ඇති පරමාදර්ශී ප්‍රතිනැව්ගත කිරීමේ මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් කරයි.
හම්බන්තොට වරාය: නැගී එන තරුවක්
ශ්‍රී ලංකාවේ දකුණු වෙරළ තීරයේ පිහිටා ඇති හම්බන්තොට වරාය ගෝලීය නාවික ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රධාන ක්‍ෂේත්‍රයක් ලෙස වේගයෙන් ඉදිරියට යමින් පවතී. කොළඹ වරායේ තදබදය අවම කිරීම සඳහා මුලින් සංවර්ධනය කරන ලද හම්බන්තොට වරාය, ඉන්දියන් සාගරය හරහා ගමන් කරන විශාල නාවික ගමනාගමනය ප්‍රයෝජනයට ගැනීම සඳහා උපායමාර්ගිකව ස්ථානගත කර ඇත.
ආරම්භයේ සිටම හම්බන්තොට සැලකිය යුතු ප්‍රසාරණයකට හා නවීකරණයකට ලක්ව ඇත. Belt and Road Initiative (BRI) යටතේ චීන ආයෝජන සමඟ වරාය ගැඹුරු ජල නැංගුරම් පොළවල්, අති නවීන බහාලුම් පර්යන්ත සහ උසස් සැපයුම් පහසුකම් ඉදිකිරීම් කර ඇත. මෙම වර්ධනයන් නිසා හම්බන්තොට වරාය ප්‍රබල තරඟකරුවෙකු බවට පත් කරමින් විශාල යාත්‍රා හැසිරවීමේ හැකියාව වැඩි කර ඇත.
කොළඹ වරාය(Port development)
ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛතම සමුද්‍ර ද්වාරය වන කොළඹ වරාය දකුණු ආසියාවේ ප්‍රතිනැව්ගත කිරීමේ අංශයේ ආධිපත්‍යය දරයි. ගෝලීය වශයෙන් ඉහළම වරායන් 25 අතරට ශ්‍රේණිගත කර ඇති කොළඹ වරාය, වාර්ෂිකව අඩි විස්සක සමාන ඒකක (TEUs) මිලියන 7.2ක් පමණ හසුරුවයි. එහි උපායමාර්ගික පිහිටීම සහ හොඳින් සංවර්ධිත යටිතල පහසුකම් ඉන්දියානු උපමහාද්වීපයට සහ ඉන් පිටතට භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කිරීමට බලාපොරොත්තු වන නැව් මාර්ග සඳහා බෙහෙවින් උපයෝගී වෙයි.
මෑතකාලීන ආයෝජන කොළඹ වරායේ හැකියාවන් තවදුරටත් ශක්තිමත් කර ඇත. දැනට ක්‍රියාත්මක කොළඹ වරාය නගර ව්‍යාපෘතිය ලෝක මට්ටමේ වරාය පහසුකම්වලින් සමන්විත නවීන වාණිජ හා මූල්‍ය කේන්ද්‍රස්ථානයක් බවට පත් කිරීම(port development) අරමුණු කරයි. මෙම අභිලාෂකාමී උත්සාහය සැලකිය යුතු විදේශ සෘජු ආයෝජන (FDI) ආකර්ෂණය කර ගැනීම සහ ගෝලීය සමුද්‍ර කේන්ද්‍රස්ථානයක් ලෙස කොළඹ තත්ත්වය ඉහළ නැංවීමට අපේක්ෂා කෙරේ.
ආර්ථික ස්ථාවරත්වය: තීරණාත්මක සාධකයක්
ශ්‍රී ලංකාවේ වරායවල තිරසාර වර්ධනයට සහ සංවර්ධනයට ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික ස්ථාවරත්වය ප්‍රමුඛ වේ. ස්ථාවර ආර්ථික පරිසරයක් ආයෝජකයින්ගේ විශ්වාසය වර්ධනය කරන අතර තීරණාත්මක යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘතිවල සුමට ක්‍රියාකාරිත්වය සහතික කරයි. වරාය සංවර්ධනය සඳහා අවශ්‍ය සැලකිය යුතු ආයෝජනයන් සැලකිල්ලට ගෙන අත්‍යවශ්‍ය වන ණය බැඳීම් සපුරාලීමට ද එමඟින් හැකියාව ලැබේ.
ණය ආපසු ගෙවීමේ ව්‍යුහයට අනුගත වීමට ශ්‍රී ලංකාවට ඇති හැකියාව එහි ණය යෝග්‍යතාවය පවත්වා ගැනීමට සහ තවදුරටත් ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීමට ඉතා වැදගත් වේ. රාජ්‍ය මූල්‍ය කළමනාකරණයේ ප්‍රතිසංස්කරණ සහ ආර්ථිකය විවිධාංගීකරණය කිරීමේ ප්‍රයත්නයන් වැනි මූල්‍ය විනය සහ ආර්ථික ඔරොත්තු දීමේ හැකියාව ඉහළ නැංවීම සඳහා රජය පියවර කිහිපයක් ක්‍රියාත්මක කර ඇත.
වරාය ආයෝජන පුළුල් කිරීම: ඉදිරි මාවත
ප්‍රමුඛ සමුද්‍ර කේන්ද්‍රස්ථානයක් බවට පත්වීමේ ශ්‍රී ලංකාවේ දැක්ම රඳා පවතින්නේ එහි වරාය යටිතල පහසුකම්වල අඛණ්ඩ ආයෝජන මත ය. ධාරිතාව, කාර්යක්ෂමතාව සහ සම්බන්ධතාව වැඩි දියුණු කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කරමින් හම්බන්තොට සහ කොළඹ වරායන් දෙකම තවදුරටත් පුළුල් කිරීමට සැලසුම් කරමින් පවතී.
හම්බන්තොට වරාය පුළුල් සමුද්‍රීය කේන්ද්‍රස්ථානයක් බවට පරිවර්තනය කරමින්, බංකරින්, නැව් අලුත්වැඩියාව සහ සමුද්‍රීය සැපයුම් වැනි අනුබද්ධ සේවාවන් සංවර්ධනය කිරීම අනාගත ආයෝජනවල අරමුණ වනු ඇත. මීට අමතරව, වැඩි නැව් මාර්ග ආකර්ෂණය කර ගැනීමට සහ ගෝලීය සමුද්‍ර තරගකරුවන් සමඟ උපායමාර්ගික හවුල්කාරිත්වයක් ඇති කර ගැනීමට දරන උත්සාහයන් වර්ධනයට හේතු වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ
කොළඹ වරාය සඳහා, පවතින පහසුකම් නවීකරණය කිරීම සහ නව පර්යන්ත සහ සැපයුම් උද්‍යාන සංවර්ධනය කිරීම තුළින් වරාය පුළුල් කිරීම කෙරෙහි අවධානය යොමු කෙරේ. කොළඹ වරාය නගර ව්‍යාපෘතිය මෙම දැක්මෙහි කේන්ද්‍රය වන අතර එය බහුජාතික සමාගම් ආකර්ශනය කර ගන්නා සහ වෙළඳ පරිමාවන් ඉහළ නංවන වරාය පහසුකම් සහ වාණිජ යටිතල පහසුකම්වල අද්විතීය සම්මිශ්‍රණයක් ඉදිරිපත් කරයි.
ශ්‍රී ලංකාවේ උපායමාර්ගික පිහිටීම සහ හම්බන්තොට සහ කොළඹ වරායන්(port development) සංවර්ධනය කිරීම ගෝලීය නාවික කර්මාන්තයේ වැදගත් තරගකරුවෙකු ලෙස රට ස්ථානගත කරයි. ආර්ථික ස්ථාවරත්වය සහ විචක්ෂණශීලී ණය කළමනාකරණය මෙම වර්ධන ගමන් පථය පවත්වා ගැනීම සඳහා ඉතා වැදගත් වේ. වරාය යටිතල පහසුකම් සඳහා අඛණ්ඩව ආයෝජනය කිරීමෙන් සහ හිතකර ආර්ථික පරිසරයක් පෝෂණය කිරීමෙන්, ආර්ථික සමෘද්ධිය සහ කලාපීය සම්බන්ධතාව මෙහෙයවන දකුණු ආසියාවේ ප්‍රමුඛතම ප්‍රතිනැව්ගත කිරීමේ මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත්වීමට ශ්‍රී ලංකාව සූදානමින් සිටී.
ශ්‍රී ලංකාවේ මූලෝපායික සමුද්‍රීය වැදගත්කම සහ ආර්ථික වර්ධනය සඳහා එහි වරායන් සතු හැකියාව අඩුවෙන් තක්සේරු කළ නොහැක. ආර්ථික ස්ථාවරත්වය සහ ආයෝජන ප්‍රසාරණය කෙරෙහි අවධානය යොමු කිරීම ගෝලීය නාවික ගමනාගමනයේ ප්‍රධාන තරගකරුවා ලෙස සිය ස්ථාවරය පවත්වා ගැනීමට රටේ කැපවීම අවධාරණය කරයි.
