හැඳින්වීම
මිලියන 21 කට වැඩි ජනගහනයක් සිටින දූපත් රාජ්‍යයක් වන ශ්‍රී ලංකාව, එහි ආර්ථික වර්ධනය සහ සංවර්ධනය ඉහළ නැංවීමට උත්සාහ කරයි. මෙම සංවර්ධනය සඳහා වැදගත් සාධකයක් වී ඇත්තේ විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ විස්තීර්ණ ප්‍රතිසංස්කරණයි. මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් ස්ථාවර සහ විශ්වාසනීය බල සැපයුමක් සහතික කරනවා පමණක් නොව විවිධ අංශ හරහා වක්‍ර බලපෑමක් ඇති කරමින් (Power Sector Reforms) ආර්ථික සංවර්ධනයට ද හේතු වී ඇත.ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික වර්ධනය දිරිගැන්වීම සඳහා මෙම විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රතිසංස්කරණ ඉටු කර ඇති ප්‍රධාන කාර්යභාරය පිළිබඳව අපි සොයා බලමු.
විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ ඉතිහාසය
ප්‍රතිසංස්කරණ හා ඒවායේ බලපෑම ගැන සොයා බැලීමට පෙර, ශ්‍රී ලංකාවේ විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ ඉතිහාසය පිළිබදව අවබෝධ කර ගැනීම අත්‍යවශ්‍ය වේ. වසර ගණනාවක් තිස්සේ, මෙම අංශය අකාර්යක්ෂමතාවෙන්, යල් පැන ගිය යටිතල පහසුකම් සහ නිරන්තර විදුලිය ඇනහිටීම් වලින් පීඩා විඳිති. විදුලිය උත්පාදනය සඳහා ආනයනය කරන ලද පොසිල ඉන්ධන මත අධික ලෙස යැපීම නිසා ගෝලීය තෙල් මිල උච්චාවචනයන්ට රට ගොදුරු විය, එය අධික විදුලි පිරිවැය සහ සැපයුම් අවිනිශ්චිතතාවයන්ට මග පාදයි.
වෙනසක් සඳහා ඇති තීරණාත්මක අවශ්‍යතාවය හඳුනා ගනිමින් විදුලිබල ක්ෂේත්‍රය නවීකරණය කිරීම, කාර්යක්ෂමතාව ඉහළ නැංවීම සහ තිරසාර බලශක්ති ප්‍රභවයන් ප්‍රවර්ධනය කිරීම අරමුණු කරගත් ප්‍රතිසංස්කරණ මාලාවක් ආරම්භ කළේය.
විදුලිබල අංශයේ ප්‍රධාන ප්‍රතිසංස්කරණ
- නියාමන ප්‍රතිසංස්කරණ
විදුලිබල ක්ෂේත්‍රය ප්‍රතිසංස්කරණය කිරීමේ මූලික පියවරක් වූයේ ශක්තිමත් නියාමන රාමුවක් පිහිටුවීමයි. 2009 ශ්‍රී ලංකා විදුලිබල පනත ශ්‍රී ලංකා මහජන උපයෝගිතා කොමිෂන් සභාව (PUCSL) නිර්මාණය කිරීමට මග පෑදූ වැදගත් නීති සම්පාදනයකි. විදුලිබල කර්මාන්තය නියාමනය කිරීම, සාධාරණ තරඟකාරිත්වයක් සහතික කිරීම, පාරිභෝගික අයිතීන් ආරක්ෂා කිරීම සහ ක්ෂේත්‍රයේ ආයෝජන ප්‍රවර්ධනය කිරීම PUCSL වෙත පැවරී ඇත. ආයෝජකයින් සහ පාර්ශවකරුවන් සඳහා විනිවිද පෙනෙන සහ පුරෝකථනය කළ හැකි පරිසරයක් නිර්මාණය කිරීමේදී මෙම නියාමන ආයතනය තීරණාත්මක කාර්යභාරයක් ඉටු කර ඇත.
- පෞද්ගලීකරණය සහ පුද්ගලික අංශයේ සහභාගීත්වය
රජය විසින් පවත්වාගෙන යනු ලබන විදුලිබල අංශයේ අකාර්යක්ෂමතාවයන් විසඳීම සඳහා රජය විසින් රාජ්‍ය-පෞද්ගලික හවුල්කාරිත්වය (PPPs) සහ ස්වාධීන බලශක්ති නිෂ්පාදකයින් (IPPs) හරහා පුද්ගලික අංශයේ සහභාගීත්වය දිරිමත් කරන ලදී. මෙම පියවර බලශක්ති උත්පාදනය සඳහා සැලකිය යුතු ආයෝජනයක් ආකර්ෂණය කර ගත් අතර, නව බලාගාර කිහිපයක් ස්ථාපිත කිරීමට හේතු විය. පුද්ගලික අංශයේ විශේෂඥතාව සහ ප්‍රාග්ධනය ප්‍රයෝජනයට ගනිමින්, ශ්‍රී ලංකාවට සිය උත්පාදන ධාරිතාව ඉහළ නැංවීමට සහ එම අංශයේ සමස්ත කාර්යක්ෂමතාව වැඩිදියුණු කිරීමට හැකි විය.
- පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රවර්ධනය
තිරසාරභාවයේ වැදගත්කම හඳුනා ගනිමින් රජය සුළං, සූර්ය සහ ජල විදුලිය වැනි පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවයන් ප්‍රවර්ධනය කිරීමට මුලපිරීම් දියත් කළේය. 2008 දී හඳුන්වා දුන් ශ්‍රී ලංකාවේ ජාතික බලශක්ති ප්‍රතිපත්තිය සහ උපාය මාර්ග, පුනර්ජනනීය බලශක්ති සංවර්ධනය සඳහා ඉලක්ක තබා ඇත. පුනර්ජනනීය බලශක්ති ව්‍යාපෘති සඳහා ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා ආහාර ගාස්තු සහ බදු ප්‍රතිලාභ වැනි දිරිගැන්වීම් ලබා දෙන ලදී. එහි ප්‍රතිඵලයක් ලෙස, ශ්‍රී ලංකාව ආනයනික ෆොසිල ඉන්ධන මත යැපීම අඩු කරමින් සහ බලශක්ති සුරක්ෂිතතාව ඉහළ නංවමින් පුනර්ජනනීය බලශක්ති ධාරිතාවේ සැලකිය යුතු වර්ධනයක් අත්කර ගෙන ඇත.
- යටිතල පහසුකම් නවීකරණය
වර්ධනය වන විදුලි ඉල්ලුමට සහය වීම සහ විශ්වාසනීය සැපයුමක් සහතික කිරීම සඳහා රජය රටේ විදුලි යටිතල පහසුකම් නවීකරණය කිරීම සඳහා විශාල වශයෙන් ආයෝජනය කළේය. මෙයට සම්ප්‍රේෂණ සහ බෙදාහැරීමේ ජාල උත්ශ්‍රේණි කිරීම, ස්මාර්ට් ජාල තාක්ෂණයන් ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ ජාල ස්ථායිතාව වැඩිදියුණු කිරීම ඇතුළත් විය. මෙම ආයෝජන මඟින් සම්ප්‍රේෂණ පාඩු අඩු කරනවා පමණක් නොව විදුලි සැපයුමේ සමස්ත විශ්වසනීයත්වය සහ කාර්යක්ෂමතාවද ඉහළ නංවා ඇත.
ආර්ථික සංවර්ධනය කෙරෙහි බලපෑම
විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ විස්තීර්ණ ප්‍රතිසංස්කරණ ශ්‍රී ලංකාවේ ආර්ථික සංවර්ධනයට ප්‍රබල බලපෑමක් ඇති කර ඇත. මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ ආර්ථික වර්ධනයට හේතු වූ ප්‍රධාන මාර්ග කිහිපයක් මෙන්න:
- සෘජු විදේශ ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම (FDI)
ස්ථාවර සහ විශ්වාසනීය විදුලි සැපයුමක් සෘජු විදේශ ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම සඳහා තීරණාත්මක සාධකයකි. විදුලිබල අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණ (Power Sector Reforms) ශ්‍රී ලංකාවේ බල සැපයුමේ විශ්වසනීයත්වය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු කර ඇති අතර, එය විදේශීය ආයෝජකයින් සඳහා ආකර්ෂණීය ගමනාන්තයක් බවට පත් කර ඇත. බහුජාතික සමාගම් කිහිපයක් රට තුළ මෙහෙයුම් ආරම්භ කර ඇති අතර එමඟින් රැකියා උත්පාදනය, තාක්ෂණ හුවමාරුව සහ ආර්ථික ක්‍රියාකාරකම් වැඩි වේ.
- කර්මාන්ත වර්ධනය ඉහළ නැංවීම
අඛණ්ඩව විදුලිය තිබීම කාර්මික අංශයට පිටුවහලක් වී ඇත. ස්ථාවර බල සැපයුමක් මත දැඩි ලෙස රඳා පවතින නිෂ්පාදන, රෙදිපිළි සහ තොරතුරු තාක්ෂණය වැනි කර්මාන්ත දියුණු වී ඇත. විදුලිය ඇනහිටීම් අඩුවීම සහ දැරිය හැකි මිලකට විදුලිය ලබා ගැනීම ශ්‍රී ලංකාවේ කර්මාන්තවල තරඟකාරිත්වය ඉහළ නංවා ඇති අතර එමඟින් ඔවුන්ගේ මෙහෙයුම් පුළුල් කිරීමට සහ නිෂ්පාදනය වැඩි කිරීමට හැකි වේ.
- ග්‍රාමීය සංවර්ධනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම
විදුලිබල අංශයේ ප්‍රතිසංස්කරණ (Power Sector Reforms)ග්‍රාමීය සංවර්ධනයට ද සැලකිය යුතු බලපෑමක් ඇති කර තිබේ. ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල විදුලිය සඳහා ප්‍රවේශය සැලකිය යුතු ලෙස වැඩිදියුණු වී ඇති අතර එමඟින් ග්‍රාමීය ප්‍රජාවන් සඳහා වඩා හොඳ ජීවන තත්ත්වයන් සහ ආර්ථික අවස්ථාවන් ඇති වේ. විද්‍යුත්කරණය ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල කුඩා හා මධ්‍යම ප්‍රමාණයේ ව්‍යවසායන් (SMEs) පිහිටුවීමට පහසුකම් සැලසීම, ව්‍යවසායකත්වය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සහ නාගරික-ග්‍රාමීය විෂමතා අවම කිරීම.
- අධ්‍යාපනය සහ සෞඛ්‍ය සේවා වැඩිදියුණු කිරීම
අධ්‍යාපන ආයතනවල සහ සෞඛ්‍ය සේවා පහසුකම්වල ක්‍රියාකාරිත්වය සඳහා විශ්වාසනීය විදුලිය අත්‍යවශ්‍ය වේ. ප්‍රතිසංස්කරණ මගින් පාසල්, විද්‍යාල සහ රෝහල්වලට වඩා හොඳ සේවා සැපයීමට හැකි වන පරිදි ස්ථාවර බල සැපයුමක් සහතික කර ඇත. මානව ප්‍රාග්ධන සංවර්ධනයට සහ දිගුකාලීන ආර්ථික වර්ධනයට තීරණාත්මක වන අධ්‍යාපනික ප්‍රතිඵල සහ යහපත් සෞඛ්‍ය සේවා සඳහා මෙය දායක වී ඇත.
- නවෝත්පාදන සහ තාක්ෂණය පෝෂණය කිරීම
විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ නවීකරණය ද (Power Sector Reforms) නවෝත්පාදනයන් සහ නව තාක්ෂණයන් අනුගත වීම පෝෂණය කර ඇත. ස්මාර්ට් ජාල තාක්ෂණයන් ක්‍රියාත්මක කිරීම සහ පුනර්ජනනීය බලශක්ති ප්‍රභවයන් ඒකාබද්ධ කිරීම ශ්‍රී ලංකාව තිරසාර බලශක්ති භාවිතයන්හි ප්‍රමුඛයා ලෙස ස්ථානගත කර ඇත. මෙය බලශක්ති ක්ෂේත්‍රයේ ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම පමණක් නොව පර්යේෂණ හා සංවර්ධනය, තාක්ෂණික දියුණුව සහ නවෝත්පාදන සඳහා අවස්ථා නිර්මාණය කර ඇත.
නිගමනය
විදුලිබල ක්ෂේත්‍රයේ ප්‍රතිසංස්කරණ(Power Sector Reforms) රටේ ආර්ථික සංවර්ධනය සඳහා විශාල වෙනසක් සිදු කර ඇත. ස්ථාවර සහ විශ්වාසනීය බල සැපයුමක් ඇති කිරීම, ආයෝජන ආකර්ෂණය කර ගැනීම, කාර්මික වර්ධනය ප්‍රවර්ධනය කිරීම සහ ග්‍රාමීය සංවර්ධනය ඉහළ නැංවීම මගින් මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ මඟින් ශ්‍රී ලංකාව තිරසාර සහ සියල්ලන් ඇතුළත් කර ගැනීමේ මාවතකට යොමු කර ඇත. මෙම ප්‍රතිසංස්කරණ මත රට අඛණ්ඩව ගොඩ නැගීම සහ නව තාක්ෂණයන් වැලඳ ගන්නා විට, විදුලි අංශය එහි ආර්ථික පරිවර්තනයේ මූලික අඩිතාලමක් ලෙස පවතිනු ඇත.
